Wielki test dla Iron Dome: Wnioski z irańskiego ataku rakietowo-dronowego dla izraelskiego system obrony powietrznej (Komentarz)

19 godzin temu

Zdjęcie: ChiÅska polityka energetyczna – 2025-07-26T210157.004

Komentarz w skrócie:

13 czerwca 2025 roku Izrael przeprowadził atak na irańską infrastrukturę nuklearną, uzasadniając go narastającym zagrożeniem ze strony Teheranu.
W odwecie Iran przeprowadził zmasowane ataki rakietowe i dronowe na cele cywilne i strategiczne na terenie Izraela.
Izraelski system obrony powietrznej przechwycił około 90% pocisków wystrzelonych przez Iran, atak uwidocznił jednak jego ograniczenia w obliczu zmasowanych ataków saturacyjnych.
Znaczna dysproporcja kosztów – irańskie rakiety i drony są znacznie tańsze w produkcji i eksploatacji niż kosztowne, zaawansowane technologicznie izraelskie systemy przechwytujące.
Najważniejszym wyzwaniem zdaje się być integracja nowych technologii, takich jak ukierunkowana broń energetyczna (DEW) oraz zwiększenie produkcji pocisków przechwytujących, aby zrównoważyć rosnące zagrożenia.

Wstęp

Wojna między Izraelem a Islamską Republiką Iranu zaczęła się 13 czerwca 2025 roku wraz z rozpoczęciem przez Izrael operacji „Rising Lion”, wymierzonej w irańską infrastrukturę nuklearną. Rząd w Tel Awiwie uzasadnił przeprowadzenie operacji „bezpośrednim” i „egzystencjalnym” zagrożeniem, które definiowano jako możliwość pozyskania przez Teheran broni jądrowej. Tym samym Izrael ogłosił przeprowadzenie tzw. ataków wyprzedzających, których celem stała się infrastruktura kluczowa dla irańskiego programu nuklearnego: zakłady wzbogacania uranu oraz ośrodki badawcze w Fordo, Natanz, Araku i Isfahanie. Na odpowiedź Iranu nie trzeba było czekać długo — już następnego dnia, tj. 14 czerwca Iran wystrzelił pierwsze pociski w kierunku terytorium Izraela — jednocześnie dając początek najpoważniejszemu jak dotąd testowi dla izraelskiej obrony powietrznej.

Atak Iranu

Bilans ofiar po stronie izraelskiej wyniósł 29 zabitych oraz blisko 3 500 rannych (stan na 26 czerwca 2025 r.) [1]. To znacznie więcej niż w przypadku ataków z października 2024 – źródła tej dysproporcji (przy zachowaniu podobnych możliwości technologicznych Teheranu) dopatrywać możemy się w ewolucji podejścia do selekcji celów, ataki z poprzedniego roku koncentrowały się przede wszystkim na obiektach o charakterze wojskowym, takich jak Baza Lotnictwa Ramona czy Nevatim [2] .

Bazując na danych przekazanych przez Galei Tzahal — radiostację Izraelskich Sił Zbrojnych — na terytorium Izraela spadło od 50 do 60 irańskich pocisków, głównie na gęsto zaludnione obszary cywilne. Pięć z nich trafiło w infrastrukturę energetyczną oraz obiekty o znaczeniu wojskowym. Wśród celów znalazły się m.in. rafineria Bazan w Hajfie oraz stacja elektroenergetyczna w Ashdodzie. Ponadto odnotowano uderzenie w administracyjnej dzielnicy Tel Awiwu — Ha’Kirya — zaledwie 300 metrów od budynku Ministerstwa Obrony Narodowej [3].

Mimo zaskakującej skali irańskiego ataku, trudno dostrzec faktyczną, jakościową poprawę w zakresie systemów rakietowych czy bezzałogowych statków powietrznych (UAV) w porównaniu do ataków z października 2024 roku. Zidentyfikowane przez stronę izraelską szczątki wskazują na użycie wcześniej wykorzystywanych rakiet Emad, Haj Qasem, Khaibar Shekan oraz Fattah 1. W przypadku UAV dominowały modele Shahed 136/ Shahed 101, a także Arash 2 [4].

Izraelski system obrony powietrznej:

Od momentu proklamacji niepodległości w 1948 roku jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed nowo powstałym państwem Izrael było wypracowanie doktryny wojskowej dostosowanej do wyjątkowo trudnych realiów geostrategicznych. Dla państwa o tak ograniczonej głębi strategicznej — gdzie najwęższy odcinek terytorium, między palestyńskim Tulkaram a nadmorską Netanją, ma zaledwie około 15 kilometrów szerokości — sprawnie funkcjonujący system obrony powietrznej ma znaczenie egzystencjalne.

Izraelski system obrony powietrznej stanowi jeden z najbardziej kompleksowych i zaawansowanych tego rodzaju systemów na świecie. Opiera się on na warstwowej strukturze, umożliwiającej przeciwdziałanie zagrożeniom o zróżnicowanym charakterze w czasie rzeczywistym — ma w skuteczny sposób bronić terytorium państwa zarówno przed pociskami moździerzowymi, typowo wykorzystywanymi przez bojowników Hamasu czy Hezbollahu, jak i przed znacznie bardziej zaawansowanymi technologicznie irańskimi pociskami balistycznymi krótkiego i średniego zasięgu.

Iron Dome (Żelazna Kopuła)

System Iron Dome to pierwsze ogniwo izraelskiej obrony powietrznej — został zaprojektowany do zwalczania rakiet krótkiego zasięgu oraz pocisków artyleryjskich (o zasięgu od 4 do 70 kilometrów) [5]. System skutecznie przechwytuje zagrożenia takie jak np. rakiety Grad czy amunicja moździerzowa. Według producenta działa on przez całą dobę, w każdych warunkach pogodowych. Jest zdolny do jednoczesnego reagowania na wiele zagrożeń oraz do zaawansowanej selekcji celów — przechwytywane są jedynie te pociski, które zmierzają w kierunku terenów zurbanizowanych lub obiektów o przeznaczeniu wojskowym. Pozwala to na optymalizację działania systemu: koncentrację jedynie na realnym zagrożeniu, minimalizując ryzyko przeciążenia. Według dostępnych danych każda bateria systemu Iron Dome jest w stanie zapewnić ochronę dla obszaru o powierzchni około 150 kilometrów kwadratowych.

Iron Dome składa się z trzech podstawowych komponentów:

Radar wykrywania i śledzenia EL/M-2084– opracowany przez firmę Elta we współpracy z IDF, odpowiada za detekcję i śledzenie trajektorii nadlatujących pocisków.
Centrum dowodzenia (BMC)– stworzone przez mPrest Systems dla Rafaela, analizuje dane z radaru i ocenia, czy nadlatujący pocisk stanowi zagrożenie.
Jednostka ogniowa- wyrzutnie wyposażona w naprowadzane elektrooptycznie pociski manewrujące Tamir. Bateria zawiera 3–4 wyrzutnie z 20 pociskami każda.

David’s Sling

David’s Sling jest kolejnym z ogniw izraelskiego systemu obrony powietrznej, przeznaczony jest do przechwytywania rakiet manewrujących, samolotów oraz taktycznych pocisków balistycznych— posiada zasięg około 300 km. Opracowany wspólnie przez Rafael Advanced Defense Systems (Izrael) i Raytheon (USA), system wszedł do służby w 2017 roku [6].

Systemy Arrow II i Arrow III

Najbardziej zaawansowaną częścią izraelskiego systemu obrony powietrznej są systemy Arrow II i Arrow III. Pierwszy z nich przechwytuje pociski balistyczne w końcowej fazie ich lotu, działa w górnych warstwach atmosfery, poniżej Linia Kármána — umownej granicy między atmosferą a przestrzenią kosmiczną, położonej na wysokości około 100 kilometrów nad poziomem morza. Z kolei Arrow III działa poza atmosferą ziemi i przechwytuje pociski w środkowej fazie ich lotu. Został zaprojektowany do neutralizacji pocisków balistycznych dalekiego zasięgu, również tych zdolnych do przenoszenia ładunków jądrowych. Zamiast głowicy z ładunkiem wybuchowym (jak w przypadku systemu Arrow II), wykorzystuje technikę „hit-to-kill”, niszcząc cel poprzez bezpośrednie zderzenie z ogromną prędkością, wykorzystując wyłącznie energię kinetyczną [7].

THAAD (Terminal High Altitude Area Defense)

Baterie systemu THAAD uzupełniają izraelski, wielowarstwowy system obrony powietrznej, służy przede wszystkim do przechwytywania rakiet balistycznych średniego zasięgu (MRBM). System obejmuje centrum dowodzenia ogniem oraz radar, który wykrywa i identyfikuje cele z odległości 2 500–3 000 km, w tym także podczas startu pocisku. Największym ograniczeniem systemu nie jest jego funkcjonalność, ale wysoki koszt eksploatacji- każdy pocisk to od 12 do 15 mln USD [8].

Rola systemu Patriot

12-dniowa wojna była prawdopodobnie pierwszym przypadkiem tak intensywnego użycia systemu w całej historii jego istnienia; nie dysponujemy jednak żadnymi potwierdzonymi informacjami na temat jego skuteczności w tym okresie [9]. W kontekście ostatniej wypowiedzi Donalda Trumpa, który ocenił skuteczność Patriotów jako stuprocentową, warto przypomnieć zarówno długą ewolucję tego systemu, jak i jego skomplikowane oraz niejednoznaczne dziedzictwo, przede wszystkim w regionie Bliskiego Wschodu.

Zaufanie izraelskiej administracji do rozmieszczonych na jej terytorium systemów sojuszniczych należy rozpatrywać przez pryzmat doświadczeń z I wojny w Zatoce Perskiej. W 1991 roku, gdy irackie rakiety SCUD spadały na Tel Awiw i Hajfę oparta o system Patriot izraelska obrona powietrzna po raz pierwszy zmierzyła się z realnym zagrożeniem ze strony pocisków balistycznych. Już wtedy skuteczność systemu Patriot wzbudzała wątpliwości [10]. Choć amerykańska armia przedstawiała optymistyczne dane, niezależny raport MIT ocenił faktyczną skuteczność systemu w Izraelu i Arabii Saudyjskiej na poziomie zaledwie 0–10% [11]. Moment ten stał się przełomowy w kontekście rozwoju wielowarstwowej obrony przeciwrakietowej w Izraelu— unaoczniły potrzebę budowy własnych, niezależnych i kosztowo efektywnych systemów zdolnych do zwalczania różnorodnych zagrożeń— od prostych rakiet krótkiego zasięgu po zaawansowane pociski balistyczne.

Doświadczenia z tego okresu w dużej mierze ukształtowały izraelską strategię obronną. Siły Obronne Izraela (IDF) stopniowo odchodziły od systemów Patriot (początkowo optymalizowanych na zwalcznie załogowych i bezzałogowych statków powietrznych), aż w końcu podjeły decyzję o ich całkowitym wycofaniu [12]. Ich miejsce zajęły nowoczesne i lepiej dostosowane do lokalnych warunków rozwiązania.

Podsumowanie:

Dwunastodniowa wojna z Iranem zakończyła się sukcesem Izraela, który wyszedł z konfliktu obronną ręką, potwierdzając swoją pozycję regionalnej potęgi militarnej. Izraelczycy osiągnęli dwa główne cele: osłabienie irańskiego programu nuklearnego oraz ograniczenie zdolności Teheranu do produkcji pocisków balistycznych. Mimo zaskakującej skali irańskiego ataku, izraelski system obrony powietrznej okazał się wyjątkowo skuteczny — przechwycił około 90% zagrożeń, co potwierdziło jego reputację jako jednego z najlepszych na świecie. Jednak choćby tak skuteczny system nie zapewnia całkowitej, hermetycznej obrony w przypadku jednoczesnych, zmasowanych ataków dronów (UAV) i pocisków balistycznych. Dodatkowo, konflikt uwidocznił ryzyko przeciążenia systemu oraz bardzo wysokie koszty jego eksploatacji, szczególnie w porównaniu z ilością i niskim kosztem produkcji irańskich dronów i pocisków balistycznych.

Wnioski:

Izraelski system obrony powietrznej pozostaje skuteczne, jednak konflikt z Iranem obnażył jego ograniczenia w warunkach zintensyfikowanych ataków saturacyjnych.
Wykorzystanie dysproporcji w kosztach produkcji– masowe wykorzystanie stosunkowo tanich środków rażenia przeciwko zaawansowanym, ale kosztownym systemom ma na celu finansowe wyczerpanie przeciwnika.
Iron Dome oraz inne komponenty izraelskiej architektury IAMD (Integrated Air and Missile Defense) – wymagają uzupełnienia o ukierunkowaną broń energetyczną (DEW) zdolną do zwalczania dronów oraz rakiet krótkiego zasięgu. Włączenie do użytku systemu Iron Beam odciąży Żelazną Kopułę i znacząco zminimalizując koszta związane z koniecznością ich przechwytywania.
Konieczne zdaje się zwiększenie możliwości produkcyjnych — zwłaszcza w kontekście pocisków przechwytujących Arrow, stanowiących fundament obrony przed irańskimi pociskami balistycznymi.

Bibliografia:

1. Faruk Hanedar, Haydar Şahin & Seda Sevencan, “At least 50 Iranian missiles hit Israel during 12‑day conflict”, Anadolu Agency, 2025. https://www.aa.com.tr/en/middle-east/at-least-50-iranian-missiles-hit-israel-during-12-day-conflict/3613692 dostęp 1.07.2025.

2. Hinze, Fabian, „Israel’s attack and the limits of Iran’s missile strategy”, International Institute for Strategic Studies, 2025. https://www.iiss.org/online-analysis/online-analysis/2025/06/israels-attack-and-the-limits-of-irans-missile-strategy/ dostęp 2.07.2025

3. The Economic Times, “Iran’s strike on The Kirya, Israel’s Pentagon, brings the Middle East to a boil; importance of IDF headquarters explained”, The Economic Times, 2025. https://economictimes.indiatimes.com/news/international/us/irans-strike-on-the-kirya-israels-pentagon-brings-the-middle-east-to-a-boil-importance-of-idf-headquarters-explained/articleshow/121841681.cms dostęp 30.06.2025

4. Ibidem. dostęp 2.07.2025

5. Wikipedia, “Żelazna Kopuła”, Wikipedia – Wolna Encyklopedia, 2025. https://pl.wikipedia.org/wiki/Żelazna_Kopuła dostęp 1.07.2025

6. Missile Threat, “David’s Sling (Israel)”, 2021. https://missilethreat.csis.org/defsys/davids-sling/

7. Kalisky, Y., “The Israel–Iran War: Air Defense Performance”, 2025. https://www.inss.org.il/social_media/the-israel-iran-war-air-defense-performance/ dostęp 2.07.2025

8. The Jerusalem Post, “How much did it cost the US to intercept the missile launched from Yemen to Israel?”, 2025. https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-848333 dostęp 3.07.2025.

9.Panella, C., “Top US general gives play-by-play of the Patriot battle to shoot down Iranian missiles launched in retaliation”, Business Insider, 2025. https://www.businessinsider.com/top-us-general-info-how-patriots-shot-down-iranian-missiles-2025-6?IR=T dostęp 3.07.2025

10. Wikipedia, “MIM-104 Patriot”, 2025. https://pl.wikipedia.org/wiki/MIM-104_Patriot

dostęp 2.07.2025

11. Lewis, G. N., & Postol, T. A. (1993). Video evidence on the effectiveness of Patriot during the 1991 Gulf War. Science & Global Security, 4(1), 1–63. https://scienceandglobalsecurity.org/archive/sgs04lewis.pdf dostęp 2.07.2025

12. The Times of Israel, “Patriot air-defense system based in Israel to be refurbished, sent to Ukraine”, 2025. https://www.timesofisrael.com/patriot-air-defense-system-based-in-israel-to-be-refurbished-sent-to-ukraine-nyt/ dostęp 3.07.2025

Idź do oryginalnego materiału