Prezes Euracoal: potrzebujemy silnego Funduszu Badawczego Węgla i Stali

Otwierając konferencję prezes Euracoal zwróciła uwagę m.in. na powszechność wykorzystywania RFCS przez współpracujące przy poszczególnych projektach spółki górnicze.

– Wspólne działania są tym bardziej istotne w okresie zmieniających się uwarunkowań prawnych, gdzie budowanie i wspieranie wspólnych inicjatyw jest jedyną drogą do zmiany, która w istotny sposób wesprze przemysł w tym trudnym okresie, w którym się znajdujemy – wskazała ekspertka.

Przypomniała, iż Parlament i Komisja Europejska pracują od końca ub. roku m.in. nad inicjatywami, które będą ważne dla przyszłości regionów górniczych. Jak zaznaczyła, Zielony Europejski Ład dąży do zerowej emisji netto do 2050 r., a już niedługo przedmiotem debaty będą cele na 2040 r. (przy propozycji KE redukcji o 90 proc.).

Rola przemysłu węglowego w transformacji

– To naprawdę duże wyzwanie. Plan działania na rzecz przystępnej cenowo energii i czysty ład przemysłowy zależą od technologii, jak przede wszystkim fotowoltaika, turbiny wiatrowe, elektrolizery, pompy ciepła, również technologia wychwytywania, wykorzystywania i składowania dwutlenku węgla. Ale przede wszystkim potrzebny nam jest rozwój w zakresie magazynowania energii – stwierdziła przewodnicząca Euracoal.

– Przesuwanie granic dzięki projektom czystych technologii w byłych kopalniach węgla i elektrowniach to obszar, w którym RFCS może odgrywać i odgrywa dużą rolę, zwłaszcza w przypadku największych projektów. Jednocześnie Europa stoi w obliczu wyzwań związanych z konkurencją – zastrzegła prof. Krzemień.

Przypomniała, iż tzw. europejski kompas konkurencyjności opiera się o trzy filary, przede wszystkim budowę zdekarbonizowanego, konkurencyjnego społeczeństwa, likwidacji luki innowacyjnej w stosunku do Chin i Stanów Zjednoczonych oraz zmniejszanie zależności zewnętrznych, np. od zagranicznej energii i surowców krytycznych.

– Przemysł węglowy Unii Europejskiej i społeczność badawcza mogą odgrywać i odgrywają swoją rolę w rozwiązywaniu tych wyzwań, związanych z klimatem, konkurencyjnością i bezpieczeństwem – zaakcentowała Krzemień.

Jaka droga dla regionów górniczych?

– Przyszłość Jastrzębia Zdroju, Śląska i innych regionów górniczych zależy od przejścia na nowe technologie. Dlatego tak ważne jest wspieranie badań, aby mieć pewność, iż zostaną one gwałtownie opracowane i kolejnym etapie wdrożone – co często jest dużym wyzwaniem, szczególnie w sytuacji, kiedy zaczynamy rozmawiać z inwestorem, który musi podjąć decyzję o wyłożeniu własnych środków i zainwestować – przyznała prezes Euracoal.

Jej zdaniem dla regionów węglowych oznacza to, iż potrzebujemy silnego i prężnego Funduszu Badawczego Węgla i Stali, który pozwala realizować takie działania.

Zapewniła, iż Euracoal przechodzi w tej chwili dużą transformację pod kątem form wsparcia swoich członków. – Szukamy niezawodnej energii, rekultywacji terenów pogórniczych, rozwiązań dla zmiany przeznaczenia terenów, redukcji metanu czy badań na przyszłość – zadeklarowała Alicja Krzemień.

Zagraniczne przykłady

Dyrektor generalny KE ds. badań i innowacji Marc Lemaitre zaznaczył, iż działający od 2003 r. RFCS pozostaje ważnym instrumentem finansowym UE, promując badania i innowacje i wspierając branże i regiony w dekarbonizacji oraz przejściu na neutralność klimatyczną. – RFCS finansuje działalność badawczą i innowacyjną mającą na celu ponowne wykorzystanie kopalni węgla, redukcję emisji metanu, a także działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa zamkniętych kopalń węgla. Mamy już obiecujące wyniki projektów, które sfinansowaliśmy. Na przykład elektrolizery wodoru w byłych elektrowniach węglowych w Niemczech lub ogromne “parki słoneczne” w greckich lub węgierskich kopalniach węgla brunatnego – wymieniał Lemaitre.

Wskazał, iż Fundusz zapewnia dotacje na działalność badawczą w wysokości 1-3 mln euro, w latach 2021–24 finansując takie projekty na 36,6 mln euro (nowe nabory wniosków zostaną otwarte między czerwcem a wrześniem br.). RFCS finansuje również demonstratory i linie pilotażowe (dotacje 5-18 mln euro, w latach 2021-24: 36,6 mln euro).

Dyrektor Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych, która zarządca RFCS, Marc Tachelet zwrócił uwagę, iż górnictwo węgla pozostaje motorem napędowym europejskiego programu przemysłowego i ekologicznego, a Fundusz – jako wieloletni program badawczy Unii Europejskiej – zapewnia wsparcie dla badań w sektorach węgla i stali na rzecz sprawiedliwej transformacji i zmniejszania wpływu na środowisko. Tachelet podkreślił, iż RFCS ma kluczową rolę w napędzaniu transformacji od węgla: w tej chwili jego portfolio związane z węglem obejmuje 30 projektów finansowanych od 2021 r. o łącznej wartości ok. 80 mln euro.

Mniejszy ślad węglowy

Czwartkowe wydarzenie objęto patronatami polskiej prezydencji oraz Ministerstwa Przemysłu. Wśród tematów paneli są projekty finansowane przez RFCS, szczególnie dotyczące redukcji emisji metanu i zmiany przeznaczenia kopalń węgla. Uczestniczy w nich m.in. Jastrzębska Spółka Węglowa, która należy do Euracoal.

W czwartek prezes JSW Ryszard Janta przypomniał, iż spółka niedługo pozostanie jedynym w Unii Europejskiej producentem węgla koksowego, znajdującym się na liście 34 surowców krytycznych dla gospodarki UE. Janta podkreślił wagę zapewnienia stabilnych i bezpiecznych dostaw tego surowca dla przemysłu; zapewnił też o odpowiedzialności JSW w tym zakresie.

– Jednocześnie podejmujemy działania na rzecz ochrony środowiska. Największym wyzwaniem w tym zakresie jest metan, odpowiadający za blisko 75% naszego śladu węglowego – dodał prezes, przypominając o rozpisanym do 2027 r. programie zwiększenia efektywności odmetanowania do 50% i wykorzystania wychwyconego metanu do 95% Janta uznał, iż program ten ma potencjał, aby wesprzeć też w zakresie metanu inne firmy górnicze na całym świecie.

Europejskie Stowarzyszenie Węgla Kamiennego i Brunatnego Euracoal to organizacja skupiająca głównie europejskich producentów i importerów węgla – w sumie ponad 20 podmiotów z kilkunastu krajów. Siedziba stowarzyszenia znajduje się w Brukseli; prof. Alicja Krzemień z Głównego Instytutu Górnictwa – PIB kieruje nim od roku.