4 godzin temu
W nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku oddział Antoniego Hedy "Szarego" przeprowadził jedną z najważniejszych akcji polskiego podziemia antykomunistycznego. Żołnierze Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" rozbili więzienie kieleckie, uwalniając ponad 350 więźniów. Akcja została przeprowadzona praktycznie bez strat własnych, pomimo iż więzienie otoczone było przez siły polskiego wojska, Urzędu Bezpieczeństwa oraz wojska rosyjskiego. Operacja uratowała od egzekucji wielu dowódców i żołnierzy Armii Krajowej.
"To była jedna z najważniejszych akcji przeprowadzona przez żołnierzy polskiego podziemia antykomunistycznego. Została bardzo dobrze przygotowana i przeprowadzona" - powiedział PAP dyrektor Ośrodka Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej w Kielcach Marek Maciągowski. Podkreślił, iż podczas akcji uwolniono ponad 350 więźniów.
"Uratowała od egzekucji wielu dowódców i żołnierzy Armii Krajowej, którym groziła natychmiastowa śmierć" - dodał Maciągowski. Uroczystości związane z 80. rocznicą rozbicia więzienia kieleckiego rozpoczęły się od zapalenia zniczy pod bramą straceń.
Inscenizacja historyczna w Kielcach
Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznych "Jodła" zaprezentowało inscenizację historyczną "Rozbić więzienie UB" nawiązującą do wydarzeń z 1945 roku. "W tegorocznej inscenizacji skupiliśmy się na mniej znanych uczestnikach wydarzeń sprzed 80 lat" - powiedział PAP prezes Stowarzyszenia Dionizy Krawczyński.
"Mało kto prawdopodobnie wie, iż część żołnierzy z oddziału Antoniego Hedy "Szarego", który zaatakował więzienie, pochodziła aż z województwa nowogródzkiego. Byli to bowiem żołnierze z 27. Pułku Ułanów" - podkreślił Krawczyński. Kolejny wątek inscenizacji został poświęcony ppłk. Antoniemu Żółkiewskiemu ps. "Lin", dowódcy 2. Dywizji Piechoty Legionów AK.
Śmierć ppłk. Żółkiewskiego
"Został aresztowany w Krakowie, a wiosną 1945 roku przewieziono go do kieleckiego więzienia. Skazany na karę śmierci, został uwolniony przez żołnierzy "Szarego" podczas tej akcji" - powiedział prezes Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych "Jodła". "Umarł praktycznie na ich rękach między bramą więzienia, a dzisiejszą ulicą Jana Pawła II" - dodał.
Na zakończenie inscenizacji zaprezentowano unikalne, pośmiertne zdjęcie ppłk. Żółkiewskiego. Krawczyński dodał, iż zrobiono je prawdopodobnie 7 sierpnia 1945 roku.
Szczegóły historycznej akcji
Dowodzony przez "Szarego" oddział Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" zaatakował więzienie przy ul. Zamkowej 5 w Kielcach w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku. Uwolnił trzon uwięzionej przez UB i NKWD konspiracyjnej struktury okręgu. Według danych Instytutu Pamięci Narodowej uwolniono wówczas ponad 350 osób.
Szturm na kieleckie więzienie poprzedzono upozorowanym atakiem na oddalony o 50 km Szydłowiec. Gdy stacjonujący w Kielcach żołnierze sowieccy, oddziały Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa podążali w stronę sfingowanej strzelaniny, partyzanci wkroczyli do miasta i uwolnili towarzyszy broni.
Losy Antoniego Hedy "Szarego"
Dowodzący akcją Antoni Heda "Szary" (1916-2008) był uczestnikiem wojny obronnej 1939 roku, żołnierzem Armii Krajowej, więźniem politycznym okresu stalinowskiego. Po wojnie ukrywał się z rodziną pod różnymi nazwiskami. W 1948 roku został aresztowany i skazany na karę śmierci, zamienioną później na dożywocie.
Heda wyszedł na wolność w 1956 roku. Odznaczony był Orderem Virtuti Militari (dwukrotnie), Krzyżem Walecznych i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Awans generalski otrzymał w 2006 roku, a zmarł w 2008 roku w Warszawie.
(PAP) Uwaga: Ten artykuł został zredagowany przy pomocy Sztucznej Inteligencji.
