Będzie wsparcie poszkodowanych w Czystym Powietrzu. Nie wiadomo jakie

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) na dzisiejszym (14 lipca) spotkaniu z dziennikarzami powiedział, czy ma plan na naprawę zapaści w Programie Czyste Powietrze. – Pakiet dla poszkodowanych to klapa – mówi SmogLabowi Andrzej Guła, inicjator i współzałożyciel Polskiego Alarmu Smogowego (PAS). – To pokazuje, iż Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska nie ma żadnego pomysłu, jak pomóc ludziom pokrzywdzonym.

Trwają międzyresortowe prace nad pakietem rozwiązań dla poszkodowanych beneficjentów Programu Czyste Powietrze. Bierze w nich udział NFOŚiGW. Rozwiązania dla oszukanych będą rezultatem wspólnych działań resortu klimatu i środowiska (MKiŚ), Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Prokuratury Krajowej. NFOŚiGW apeluje, żeby poszkodowani zgłaszali się do odpowiednich organów ścigania.

– Fundusz mówi, iż zachęca beneficjentów, żeby zgłaszali oszustwa do prokuratury. Świetnie, powinni je zgłaszać. Natomiast to jest trochę tak, jakby powiedzieć beneficjentom bujajcie się z tym sami. My chcielibyśmy i apelujemy, żeby NFOŚiGW czym prędzej uruchomił Centrum Pomocy pokrzywdzonym beneficjentom i specjalną infolinię. NFOŚiGW odnosi się do tego i twierdzi, iż nie ma takiej potrzeby, bo jest ogólna infolinia dla wszystkich beneficjentów. To jest skandal – mówi Guła.

• Czytaj także: Chaos po zawieszeniu Czystego Powietrza. „Jedna renta na kredyt, druga na przeżycie”

Windykacja środków będzie zawieszona?

W poniedziałek Dorota Zawadzka-Stępniak, szefowa NFOŚiGW, podczas spotkania z dziennikarzami poinformowała, iż osoby, które zostały oszukane, np. przez nierzetelnych wykonawców, i grozi im zwrot pozyskanych dotacji z Programu Czyste Powietrze, będą mogły liczyć na pomoc państwa. Zapowiedziała, iż niedługo zaprezentowany będzie stosowny pakiet rozwiązań. Z jej wypowiedzi wynika, iż windykacja środków od poszkodowanych beneficjentów będzie zawieszona.

Przypomnijmy – po tym, jak w listopadzie 2024 roku NFOŚiGW niespodziewanie zawiesił Program Czyste Powietrze, uruchomił go ponownie końcem marca. Tym razem w nowej odsłonie, która miała chronić beneficjentów przed nieuczciwymi praktykami. Po licznych nieprawidłowościach, które wyszły na jaw, zaufanie społeczeństwa zostało naruszon. Przez to spadła liczba wniosków o dofinansowanie termomodernizacji i wymiany źródeł ciepła. Jak informuje NFOŚiGW, w naborze trwającym od 31 marca liczba złożonych wniosków na dzień 10 lipca wynosiła 14 tys. na 803 mln zł.

Jak pisaliśmy na łamach SmogLabu, PAS sprawdził ile wniosków do Programu Czyste Powietrze złożono w pierwszych trzech miesiącach po jego wznowieniu. Jest to aż siedmiokrotnie mniej niż w analogicznym okresie 2024 roku. PAS podkreśla, iż mamy do czynienia z najpotężniejszym kryzysem w walce ze smogiem, jaki obserwujemy od wielu lat.

PAS zapytał NFOŚiGW o liczbę złożonych wniosków o dotację do Programu Czyste Powietrze. Z tych odpowiedzi wynika, iż w okresie od 31 marca do 30 czerwca 2025 roku złożono zaledwie 11 160 wniosków. Dla przykładu w analogicznym okresie 2024 roku liczba ta wyniosła 78 326, a w analogicznym okresie 2023 roku – 54 109.

„Bez rozwiązań legislacyjnych nie przebrniemy przez to”

Samo rekomendowanie poszczególnym wojewódzkim funduszom, żeby wstrzymały windykację, znaczy zdaniem Guły niewiele. – Fundusze posłuchają, albo nie posłuchają. To tylko rekomendacja. Jestem przerażony tym, co się dzieje. Jestem bardzo rozczarowany, iż nie usłyszeliśmy dziś konkretnych rozwiązań.

– Sytuacja jest naprawdę dramatyczna. To jest niebywałe, jak gwałtownie zniszczono zaufanie społeczne do tego ogromnie ważnego programu społecznego. Programu, który już przynosi efekty, bo nie możemy zapominać, iż setki tysięcy gospodarstw domowych skorzystały z Czystego Powietrza. Dzięki temu my się teraz cieszymy lepszym powietrzem, a te gospodarstwa domowe także niższymi rachunkami za ogrzewanie. Wszystko zniszczono przez zupełnie niefrasobliwe podejście – mówi SmogLabowi.

Pakiet rozwiązań pomocowych dla oszukanych jest według Funduszu niezbędny. – Bez rozwiązań legislacyjnych nie przebrniemy przez to – powiedział Robert Gajda, wiceprezes NFOŚiGW.

Andrzej Guła zaleca jak najszybsze zajęcie się grupą pokrzywdzonych w sposób zorganizowany oraz systemowy. – A pomysłu na to nie ma. Poza tym Fundusz po raz pierwszy powiedział, iż tej pomocy się nie da zrealizować bez zmiany przepisów. Bo zgodnie z przepisami, rzeczywiście windykacji podlegają ci pokrzywdzeni beneficjenci. Pamiętajmy też, iż historia nie jest nowa, bo te problemy rozpoczęły się po reformie Programu, którą wprowadziła minister Moskwa w lecie 2022 roku.

Grupa poszkodowanych, o której mowa, to osoby korzystające z najwyższego poziomu dofinansowania. Guła wyjaśnia: – Tylko tam pojawiły się te problemy na masową skalę. Wyłudzenia były już na końcu, ale wcześniej: zawyżane rachunki, zawyżane dotacje, zła jakość świadczonych usług. To w tej grupie korzystającej z najwyższych dotacji pojawiły się firmy-naganiacze, oferujące „dotację za darmo plus telewizor w bonusie”. Beneficjentom wyłączały się wszystkie alerty bezpieczeństwa.

Marna pociecha?

– Mało tego, te wszystkie patologie zaczęły się wtedy, natomiast Narodowy Fundusz już na początku 2024 roku miał pełną wiedzę, co się dzieje. Gdyby wtedy słuchał alarmistycznych głosów, iż takie praktyki mają miejsce, to dzisiaj wielu tych windykacji by nie było – tłumaczy współzałożyciel PAS i dodaje: – Mówiliśmy, iż trzeba było gwałtownie naprawiać program, a nie go wstrzymywać. Przez cały 2024 rok nabrano najprawdopodobniej wniosków choćby na około 10 miliardów złotych w tej grupie najbardziej narażonej na nieuczciwe praktyki. Temu można było zapobiec.

W niedawnej rozmowie z PAP wiceprezes NFOŚiGW informował, iż do prokuratury i policji wpłynęło ok. 270 zgłoszeń dotyczących nieprawidłowości w realizacji Programu Czyste Powietrze.

Paweł Lachman, prezes zarządu Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) na swoim koncie w serwisie X napisał: Od kilku dni wzywam MKiŚ i NFOŚiGW do prostego komunikatu do oszukanych beneficjentów w „Czystym Powietrzu”. Jak dodał: To nie jest rozwiązanie, to zawieszenie problemu.

– Po dzisiejszej konferencji oczekiwałbym, iż nie będą mówić, „pracujemy, szukamy pomysłu”, tylko przedstawią to, co chcą zrobić, żeby tym ludziom pomóc. Bo im trzeba pomóc. To, co proponują, jest marną pociechą dla beneficjentów – podsumowuje Andrzej Guła.

• Czytaj także: Kryzys Programu Czyste Powietrze. Dramatyczny spadek liczby wniosków

–

Zdjęcie tytułowe: J. Urbaniec